تا به امروز نقش ژنتیک در هوش و استعداد کودکان موضوع بسیار پرچالشی بوده است. عوامل ژنتیکی تا حد زیادی به تنوع در هوش و استعداد کودکان در حوزه‌های مختلف از جمله توانایی‌های فکری، خلاقیت و فعالیت های ورزشی کمک می‌کنند.
مطالعات نشان می دهد که اینعوامل تا حدود 50 درصد، تفاوت هوش بین کودکان را توجیه می کند. این احتمال وجود دارد که تعداد زیادی ژن در نوع استعداد کودکان دخیل باشند که هر کدام تنها سهم کمی در هوش آنها دارند. هوش همچنین به شدت تحت تأثیر عوامل محیطی قرار می گیرد.
آیا هوش توسط ژنتیک تعیین می شود؟
مانند بسیاری از جنبه های رفتار و شناخت انسان، هوش یک ویژگی پیچیده است که تحت تأثیر عوامل ژنتیکی و محیطی قرار می گیرد.
مطالعه هوش، تا حدی به این دلیل که می توان آن را به روش های مختلف تعریف و اندازه گیری کرد، چالش برانگیز است.
بیشتر تعاریف هوش شامل توانایی یادگیری تجربیات و سازگاری با محیط های در حال تغییر است.
عناصر تشکیل دهنده هوش شامل موارد زیر می شود:
- توانایی استدلال
- برنامه ریزی
- حل مسائل
- تفکر انتزاعی
- درک ایده های پیچیده
البته محققان مختلف، دسته بندی های بسیار متفاوتی برای هوش در نظر گرفته اند که به عنوان مهمترین آن می توان به هوش ۸ گانه هوارد گاردنر اشاره کرد.
نتایج مطالعات مربوط به نقش ژنتیک در هوش و استعداد کودکان
بسیاری از مطالعات مربوط به نقش ژنتیک در هوش و استعداد کودکان بر معیاری از هوش به نام بهره هوشی (IQ) تکیه دارند. محققان مطالعات زیادی را برای یافتن نقش ژنتیک در میزان هوش و استعداد کودکان و ژن هایی که بر هوش تأثیر می‌گذارند انجام داده‌اند. بسیاری از این مطالعات بر شباهت ها و تفاوت های ضریب هوشی در خانواده ها، به‌ویژه در مورد فرزندان خوانده و دو قلوها متمرکز شده‌اند.
این مطالعات نشان می دهد که عوامل ژنتیکی زمینه ساز حدود 50 درصد از تفاوت هوش در بین افراد است. مطالعات دیگر تغییرات را در کل ژنوم بسیاری از افراد بررسی کرده اند تا مشخص شود آیا هر ناحیه خاصی از ژنوم با IQ مرتبط است یا خیر.
این مطالعات به طور قطعی هیچ ژنی را که نقش عمده ای در تفاوت های هوشی داشته باشد شناسایی نکرده است. این احتمال وجود دارد که تعداد زیادی از ژن‌ها درگیر باشند، که هر کدام سهم کوچکی در شکل دهی هوش کودک دارند.
تاثیر عوامل محیطی بر هوش
مطالعات دیگری نشان می دهد هوش به شدت تحت تأثیر محیط قرار می گیرد. عوامل مرتبط با محیط خانه کودک و فرزند پروری، آموزش و در دسترس بودن منابع یادگیری، و تغذیه، همگی، به تقویت هوش کودک کمک می کنند. محیط و ژن‌های کودک بر یکدیگر تأثیر می‌گذارند، و جدا کردن تأثیرات محیط از تأثیرات ژنتیکی می‌تواند چالش برانگیز باشد.
نقش عوامل ژنتیک والدین بر هوش و استعداد کودکان
به عنوان مثال، اگر ضریب هوشی کودک مشابه ضریب هوشی والدین او باشد، آیا این شباهت به دلیل عوامل ژنتیکی است که از والدین به فرزند منتقل می شود؟ واضح است که هم عوامل محیطی و هم عوامل ژنتیکی در تعیین هوش نقش دارند.
شواهد متعددی مبنی بر اینکه هوش هم تحت تأثیر ژنتیک و هم عوامل محیطی است، وجود دارد که در ادامه به برخی از آنها اشاره می کنیم.
شواهدی از تأثیرات ژنتیکی بر هوش و استعداد کودکان
مطالعات نشان می دهد که نمرات IQ دوقلوهای همسان ممکن است بیشتر از دوقلوهای برادر مشابه باشد. خواهر و برادرهایی که با هم در یک محیط بزرگ شده اند نسبت به فرزند خوانده هایی که در یک خانواده بزرگ شده اند ضریب هوشی مشابه بیشتری دارند.
نمرات Polygenic از دو جهت پیش بینی کننده های منحصر به فردی هستند. اول، آنها پیامدهای روانی و رفتاری را از بدو تولد به خوبی پیش‌بینی می‌کنند. دوم، نمرات چند ژنی عوامل پیش‌بینی‌کننده علی هستند به این معنا که هیچ چیز در مغز، رفتار یا محیط ما نمی‌تواند تفاوت های توالی DNA را که از والدین خود به ارث برده‌ایم تغییر دهد.
عوامل ژنتیکی تاثیر بیشتری بر هوش و استعداد کودکان دارند یا عوامل محیطی؟
ژنتیک رفتاری مبتنی بر نتایج مطالعات خانواده، مطالعات دوقلوها و مطالعات فرزند خواندگی است. به طور کلی، غالبا ژنتیک والدین بر شکل گیری شخصیت ما تأثیر زیادی دارد.
مطالعات اخیر ارتباط گسترده ژنومی، تفاوت‌های توالی ژنوم ارثی را با موفقیت شناسایی کرده‌اند که 20 درصد از 50 درصد وراثت‌پذیری هوش را تشکیل می‌دهند.
تأثیرات محیطی، نیز تا حد زیادی ناشناخته اند اما مطالعات نشان می دهد این عوامل نیز تأثیر زیادی بر هوش و استعداد کودک دارند.
جمع بندی
هوش – توانایی یادگیری، استدلال و حل مشکلات – در خط مقدم تحقیقات ژنتیک رفتاری قرار دارد.
نقش ژنتیک در هوش و استعداد کودکان بسیار بارز است زیرا هوش، عاملی ارثی است و دستاوردهای مهم آموزشی، شغلی و بهداشتی را بهتر از هر صفت دیگری در کودکان پیش بینی می کند.
در کل می توان گفت، شناخت عوامل ژنتیکی به شناخت هوش و استعدادیابی و استعدادپروری در کودکان کمک می کند.
منبع
https://www.nature.com/articles/nrg.2017.104
https://medlineplus.gov/genetics/understanding/traits/intelligence/
