تهران (پانا) – تا آخرین سال‌های سقوط رژیم پهلوی، خیل عظیمی از کودکان لازم‌التعلیم از امکان ورود به مدارس محروم بودند و به همین دلیل روزبه‌روز با توجه به روند صعودی رشد جمعیت بر تعداد بی‌سوادان جامعه افزوده می‌شد، به‌طوری که طبق سرشماری سال 1355 خورشیدی از کل جمعیت 27.1 میلیون نفری 6 ساله به بالا، 14.2 میلیون نفر (52.5%) بی‌سواد بوده‌اند.
یک سال پس از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران و با توجه به اهمیت و ضرورت سوادآموزی به فرمان امام خمینی(ره) در دی‌ماه 1358 نهضت سوادآموزی تأسیس شد. آغاز بسیج ریشه کنی بی‌سوادی به فرمان حضرت امام خمینی (ره) در سال های آغازین پس از انقلاب نشانه توجه ایشان به توسعه عدالت آموزشی و ایجاد فرصت برابر یادگیری برای همه در نظام نوپای جمهوری اسلامی بود و همواره تأکید داشتند که همه باسوادان برای آموزش افراد محروم از نعمت سواد عزمی جدّی داشته باشند.
در اساسنامه نهضت سوادآموزی، هدف از تشکیل این نهاد از بین بردن بی‌سوادی در کشور اعلام شد و در این اساسنامه که در سال 1363 به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید، نهضت، سازمانی وابسته به وزارت آموزش‌وپرورش اعلام شد.
در این اساسنامه قید شد که سرپرست نهضت سوادآموزی به عنوان معاون وزیر آموزش‌وپرورش و رئیس سازمان انجام وظیفه کند.
پس از تاسیس نهضت سوادآموزی تا سال 1365 نزدیک به 11 میلیون نفر به باسوادان کشور افزوده شد و نرخ باسوادی کشور از 47.5% به حدود 61.8% رسید. لیکن به علل گوناگون و از جمله رشد سریع جمعیت و فقدان امکانات آموزشی برای همه خردسالان، قدر مطلق بی‌سوادی نه تنها کاهش نیافته بلکه حدود 600 هزار نفر نیز افزایش داشته است.
با اجرای طرح بسیج عمومی سوادآموزی در سال 1369 و آموزش بیش از 4.1 میلیون نفر بی‌سواد مطلق در طول یک دهه در سال 1375 نرخ باسوادی در ایران به 79.5% رسید(18% افزایش). این افزایش در سرشماری 1385 ، 90 و 1395 به ترتیب به 84.6% ، 84.8% و 87.6% ادامه پیدا کرد و در برآورد سال 1400 این رقم به 90.5 درصد افزایش یافته است. درحال حاضر نیز متولیان امر سوادآموزی اعلام می‌کنند که نرخ باسوادی در ایران به ۹۷.۱ درصد (در گروه سنی ۱۰ تا ۴۹ سال) رسیده است، آماری قابل توجه و قابل تامل که در زمره دستاوردهای نظام مقدس جمهوری اسلامی طی 44 سال گذشته قرار دارد و نشان از از توجه ویژه به امر سوادآموزی و فرامین بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران در این رابطه دارد.
