تحکیم ارتباط بین سازمان پژوهش و دانشگاه فرهنگیان، یک ضرورت اساسی است

تهران (پانا) – نشست «دروس تربیت اسلامی در برنامه درسی دانشگاه فرهنگیان» به صورت حضوری و مجازی و با مشارکت مدیران و کارشناسان سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی برگزار شد.

در ابتدای این نشست، حجت الاسلام و المسلمین علی لطیفی، سرپرست سازمان پژوهش، ضمن تبریک اعیاد شعبانیه و سالروز میلاد امام حسین(علیه‌السلام)، ارتباط مستمر بین سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی و دانشگاه فرهنگیان را عنصر مهمی در دست‌یابی به اهداف نظام تربیت رسمی دانست.

وی ضمن گرامیداشت هفته تربیت اسلامی، بر لزوم گسترش ارتباط بین دانشگاه فرهنگیان و سازمان پژوهش تأکید کرد و گفت: روشن است که از جمله با صلاحیت‌ترین افراد برای نقش آفرینی در طراحی و تدوین محتوای آموزشی، اساتید و فعالان در نظام تربیت معلم همانند دانشگاه فرهنگیان و دانشگاه شهید رجایی هستند و لازم است که برای بهبود این نقش‌آفرینی، فاصله‌ها را بین این دو بخش کاهش دهیم. متأسفانه به نظر می‌رسد که در سال‌های گذشته، بنا به دلایل مختلفی این دو مجموعه اندکی از یکدیگر فاصله گرفته‌اند، و همین امر نیز سبب آسیب‌های متعددی را برای نظام آموزشی به دنبال داشته است. بنابراین باید برای رفع این مشکل گام‌های جدی برداشته شده و ارتباط مستمری با بخش‌های مختلف دانشگاه فرهنگیان داشته باشیم.

وی افزود: عدم ارتباط کافی سازمان با بدنه آموزشی کشور نظیر اساتید دانشگاه فرهنگیان و معلمان، دلایل مختلفی داشته و دارد و بنای سازمان بر این است که با اتخاذ تدابیر جدی‌تر، این ارتباط را بیش از گذشته تقویت کند. بر همین مبنا نیز امیدوارم که نشست‌ها و برنامه‌های این‌گونه، بتواند به هم‌افزایی بیشتر دانشگاه فرهنگیان و سازمان پژوهش کمک کند.

سرپرست سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، اقدامات انجام شده در دانشگاه فرهنگیان در سالهای اخیر را مثبت خواند و گفت: بر مبنای ارتباطاتی که در گذشته با دانشگاه فرهنگیان داشته‌ام، معتقدم که در این دانشگاه، گام‌های تحوّلیِ خوبی برداشته شده که البته همانند هر اقدام دیگری، نیازمند تکمیل است.

وی افزود: یکی از این اقدامات دانشگاه فرهنگیان، نوع معماری خاص در برنامه‌های درسی این دانشگاه هست که آشنایی و درگیر شدن جدی کارشناسان سازمان پژوهش با آن، می‌تواند به رشد هر دو مجموعه کمک کند.

توجه به تحولات جامعه در دروس تربیت معلم ضروری است

در ادامه جلسه، مهدی نامداری پژمان، مدیرکل نشر و اطلاع رسانی علمی دانشگاه فرهنگیان، ضمن ابراز خرسندی از تشکیل این نشست در راستای بهبود بخشی تعاملات دانشگاه فرهنگیان و سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی بحث خود را با عنوان «ساختار برنامه درسی تربیت معلم: معرفی، روندها، بیم‌ها و امیدها»، بر رویکردهای برنامه درسی تربیت معلم و جایگاه و پایگاه دروس تربیت اسلامی متمرکز کرد.

وی با اشاره به سابقه‌‌ی یک صد ساله‌‌ی نظام تعلیم و تربیت در کشور، دلیل نقدهای وارده را عدم توفیق در مدیریت دانش و تجربه توسط متولیان تعلیم و تربیت دانست و به اقدام صورت گرفته از سوی دانشگاه فرهنگیان در راستای بازنگری در سند طراحی کلان برنامه درسی تربیت معلم اشاره کرد و گفت: در سال 1394 گروهی متشکل از برنامه‌ریزان درسی در دانشگاه فرهنگیان با رویکرد بازنگری در برنامه‌های درسی و پس از تشکیل جلسات متعددی؛ سند” طراحی کلان برنامه تربیت معلم” را تدوین کردند و بر همین اساس نیز برنامه های 16 گانه درسی در دانشگاه فرهنگیان تغییر کرد.

مدیرکل نشر و اطلاع رسانی علمی دانشگاه فرهنگیان در ادامه به توضیح این سند و چالش‌های اجرای آن پرداخت.

وی پس از اشاره به مقدمه‌‌ی این سند، به انتظارات مطرح شده در سند از دیدگاه اسناد بالادستی تحولی پرداخت و مواردی همچون: ” توجه به هویت حرفه‌ای پیوسته و تعالی گرا”، ‌”برنامه درسی یکپارچه و شایسته محور”، “برنامه درهم تنیده با رویکرد تلفیقی”، “دانشگاه فرهنگیان کانون تحقق مراتبی از حیات طیبه” و “نگاه جامع و متوازن به همه سطوح تربیتی” را به عنوان مهم‌ترین ویژگی‌های این برنامه معرفی کرد و از سوی دیگر، مهمترین چالش اجرای آن را کمبود دانش بومی در زمینه تلفیقی سازی برنامه درسی دانست.

این استاد دانشگاه با اشاره به تعریف شایستگی محوری به عنوان یکی از رویکردهای حاکم بر برنامه درسی به ابعاد دیگر این رویکردها همچون تلفیقی بودن برنامه درسی، انعطاف پذیری، عملی گرایی نیز اشاره کرد و به توضیح انواع مختلف شایستگی در معماری برنامه درسی دانشگاه، شامل شایستگی‌های عمومی، شایستگی‌های موضوعی، شایستگی‌ها‌ تربیتی و شایستگی‌های ‌تلفیقی (دانش تربیتی و موضوعی) پرداخت.

مهدی نامداری پژمان بعد از معرفی برنامه درسی تربیت معلم دانشگاه فرهنگیان به طرح این سوال پرداخت که آیا برنامه درسی تربیت معلم؛ معلم در طراز جمهوری اسلامی تربیت می‌کند؟ و در پاسخ به این سوال به دوگانگی‌هایی در برنامه درسی تربیت معلم اشاره کرد و تاکید کرد که این دوگانگی‌ها بر تربیت معلم اثر می گذارد.

دوگانگی‌های مورد اشاره وی عبارت بودند از: ” ساختاربندی و نوگرایی”، “تلفیقی بودن و گسستگی ناظر بر کل جریان تربیت”، “عملی گرایی و عملی سازی”، “تخصص گرایی و غلبه دانش انباشه”.

نامداری در پایان سخنانش بار دیگر بر اهمیت تقویت تعاملات دانشگاه فرهنگیان و سازمان پژوهش تاکید کرد.

در بخش دوم این نشست، حجت الاسلام‌ و المسلمین حجت الله عباسی، معاون دبیرخانه هماهنگی گروه‌های معارف تربیت اسلامی دانشگاه فرهنگیان، گزارشی را با عنوان «دروس تعلیم و تربیت اسلامی در برنامه درسی دانشگاه فرهنگیان»، ارائه کرد و با اشاره به فلسفه شکل گیری دانشگاه فرهنگیان و اهمیت و نقش و جایگاه این دانشگاه در تربیت معلمان به این موضوع اشاره کرد که دانشگاه فرهنگیان در کشور ما، یک مرکز راهبردی برای تعلیم و تربیت معلم و تربیت نسل‌های مختلف کشور به شمار می رود.

معاون دبیرخانه هماهنگی گروه‌های معارف تربیت اسلامی دانشگاه فرهنگیان به ماده 23 اساسنامه تاسیس دانشگاه فرهنگیان اشاره کرد و در خصوص واحدهای دروس تعلیم و تربیت اسلامی در دانشگاه فرهنگیان گفت: در حال حاضر 35 واحد درسی مشتمل بر 16 واحد دروس معارف دینی و 19 واحد دروس تعلیم و تربیت اسلامی جزء برنامه درسی دانشجو معلمان این دانشگاه است که از سال 1394 دبیرخانه هماهنگی گروه معارف و تربیت اسلامی، امور مربوط به این دروس را با هماهنگی و همکاری نهاد مقام معظم رهبری و معاونت آموزش دانشگاه راهبری می کند.

حجت الاسلام‌ و المسلمین عباسی در ادامه درباره جزئیات دروس تربیت اسلامی و اصلاحات صورت گرفته در عناوین و سرفصل‌های این دروس توضیحاتی ارائه کرد و گفت: ساختار 19 واحد درسی تربیت اسلامی در ابتدا شامل دروسی همچون، فلسفه تربیت در جمهوری اسلامی ایران، نظام تربیتی اسلام، فلسفه تربیت رسمی و عمومی در جمهوری اسلامی ایران، اسناد، قوانین و سازمان آموزش و پرورش در جمهوری اسلامی ایران، سیره تربیتی پیامبر و اهل بیت (علیهم‌السلام)، اخلاق حرفه‌ای معلم (با تأکید بر حقوق و تکالیف اسلامی)، تاریخ اندیشه و عمل تربیتی در اسلام و ایران و نقش اجتماعی معلم از دیدگاه اسلام می‌شد که در بازنگری‌هایی که به هدف ارتقای این دروس و تقویت رویکرد کاربردی انجام شد، دروس فلسفه تربیتی اسلام، فلسفه تربیت رسمی و عمومی در جمهوری اسلامی ایران، سیره تربیتی پیامبر و اهل بیت (علیهم‌السلام)، اخلاق معلمی از دیدگاه اسلام و تاریخ اندیشه و عمل تربیتی در اسلام و ایران، با تغییراتی اندکی در سرفصلها و یا حذف و ترکیب برخی عناوین دروس قبلی باقی ماندند، درس چالشهای تربیت اسلامی در دنیای معاصر به جای درس نقش اجتماعی معلم از دیدگاه اسلام در نظر گرفته شد و سه عنوان جدید نیز افزوده شد که عبارتند از: تربیت دینی کودک و نوجوان در اسلام، آشنایی با تجارب مدارس اسلامی معاصر و ارزش‌های تربیتی دفاع مقدس. این دروس نه‌گانه در سه گرایش عمده شامل: گرایش های ” فلسفه و نظام تربیت اسلامی”، ” تاریخ تربیت اسلامی” و ” معلمی در اسلام” تقسیم بندی شده است.

وی با اشاره به آمار دانشجویان، اساتید و ظرفیت های کلاس های دروس تربیت اسلامی در هر سال تحصیلی در دانشگاه فرهنگیان، از سازمان پژوهش دعوت کرد تا در پیشبرد اجرای این دروس و تربیت مدرسان همراهی کند.

حجت الاسلام‌ و المسلمین عباسی با اشاره به تولید محتوای درسی برای دروس تربیت اسلامی در دانشگاه فرهنگیان گفت: در دانشگاه فرهنگیان بالغ بر 2050 درس تدریس می شود که برخی از این دروس منبع تدریس ندارد و لذا از گروه های تالیف سازمان پژوهش دعوت می شود که در تولید محتوای درسی با دانشگاه همکاری نمایند.

وی به اقداماتی که می تواند زمینه همکاری های بیشتر میان سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی و دبیرخانه دروس معارف و تربیت اسلامی دانشگاه فرهنگیان را فراهم کند اشاره کرد و افزود: تولید محتواهای دروس؛ تربیت استاد و جذب متخصص برای تدریس، پشتیبانی های علمی و پژوهشی، مشارکت در نشر نشریات تخصصی دانشگاه فرهنگیان، شبکه کشوری اساتید دانشگاه فرهنگیان، تولید محتوای الکترونیک و پژوهش در حوزه آموزش موضوعی و آینده پژوهی؛ بسترهایی مناسب برای توسعه ی تعاملات دو دستگاه هستند.

عباسی پیشنهاد کرد اتاق فکری مشتمل بر اساتید هر دو دستگاه، مبادی همکاری و توسعه تعاملات را در محورهایی همچون؛ عملی سازی دانش تربیت اسلامی، ‌تربیت دینی در مدارس، نیاز سنجی‌ها و مطالعات مورد نیاز را بررسی و پیگیری کنند.

در بخش پایانی این جلسه حاضران به طرح دیدگاه های خود در قالب پرسش و پاسخ پرداختند.